Биламан кимникилигини. Лекин Рустам узгартириб айтгани билан - зур килиб айтган :(
Мана колганлари:
--------------
Матмусанинг калпоғи
Қалпоқ олди Матмуса,
Қалпоқ деса — қалпоқдай.
Уни кийиб Матмуса,
Йигит бўлди чақмоқдай.
Ўнта қўйга арзийди,
Ярақлаши бир жаҳон.
Бир қарасанг — сувсардек,
Бир қарасанг — олмахон.
Қалпоқ эмас — эртак у,
Қалпоқ эмас — тилла тож!
Қўйинг-чи ресторанда
Ювмаса ҳеч йўқ илож.
Кирдилар, ўлтирдилар,
Буюрдилар арақни.
Доно Матмуса учун
Ичдилар бош қадахни.
Қалпоққа тери берган
Сувсар учун ичдилар.
Шундай қалпоқни сотган
Овсар учун ичдилар.
Эсланмаган қишлоқнинг
Итигача қолмади.
Мақталмаган қалпоқнинг
Ипигача қолмади.
Хўп ичдилар ўйламай
Ҳисоб-китоб қилмоқни.
Охирида пул етмай,
Топширдилар қалпоқни.
--------------
Матмусанинг чархпалаги
Полвон эди Матмуса,
Тўрт фил кучи жам эди.
Қишлоқда энг зўр, аммо
Ақли бир оз кам эди.
Матмусани шундан ҳеч
Кўзга илмас эдилар.
Қўрқсалар ҳам ундан, ҳеч —
Ҳурмат қилмас эдилар.
Бир кун деди Матмуса,
Шундай кучга эгамен.
Шуҳратим йўқ эл аро,
Беобрўман нега мен?
От кўтардим тиш билан,
Кулди фақат одамлар.
Арзимаган иш билан
Топди ҳурмат одамлар.
Энди мен ҳам киришай,
Ҳайрон килай ҳаммани.
Доно бўлиб бир ўзим,
Нодон қилай ҳаммани.
Бўз ариқда кўп замон
Бор эски бир чархпалак.
Кўрибдики, бир томон
Айланар у ғилдирак.
Балки минг йил нарида
Айлангандир шу йўсин.
Матмусанинг даврида
Янгилик бир иш бўлсин.
Турди бир оз ўй суриб,
Юрди шахдам илгари.
Чархпалакни суғуриб
Шартта қўйди тескари.
Бу ижоддан эл дарак —
Топди сахар паллада.
Жадал чопар чархпалак,
Лекин сув йўқ далада.
Уйлар ахли уламо
Тузатмоқнинг йўлини.
Мағрур турар Матмуса
Белга қўйиб қўлини.
Ким чархпалак косасин
Ялпоқ қилиш керак, дер,
Ким косага осма сим
Қопқоқ қилиш керак, дер.
Дер идроки энг юксак
Қашиб туриб каллани:
— Дарёни сал кўтарсак.
Сал туширсак далани...
— Йўқ, иш битмас «сал» билан!
Қишлоғимиз эрлари —
Чархпалакни гал билан
Айлантирсин тескари.
— Йўқ, кучимиз ожизроқ,
Қийналмасин эл жони.
Тескарига оқизмоқ
Тўғри бўлар дарёни...
Эмиш, ҳамон қилар баҳс
Ўша қишлоқ эрлари.
Чархпалак-чи, сув бермас,
Айланармиш тескари.
--------------
Матмусанинг тандири
Матмусага бир куни
Хотини: «Ҳой, эр, — деди.
Ҳаммада бор, менга ҳам
Тандир қуриб бер», деди.
Пишиқ эди Матмуса,
Бошга қўйиб қўлини,
Ўйлаб топди энг арзон
Тандир қурмоқ йўлини.
Деҳқончилик сомон, жун,
Лой қоришни билади.
Ўзи тайёр қолип-ку,
Нега пул сарф қилади?
Лойни қорди, ишлатиб —
Занг кетмону пақирни.
Сўнг офтобга чўк тушиб,
Болаларни чақирди.
Қийқиришиб болалар
Атрофида чопдилар.
Қорни, бўйни аралаш
Лойшувоқни ёпдилар.
Бундоқ тандир бўлмаган,
Йўқдир ҳеч бир китобда.
Тандирини Матмуса
Қуритади офтобда.
Қотган сари танда лой,
Ҳар бир мўйи жимирлар.
Чиғаноқ қурт сингари
Фақат боши қимирлар.
Кўп қийналди Матмуса,
Мард эмасми — чидади.
Тандир тайёр, энди мард
Ундан қандоқ чиқади?
Пилла ёрар капалак,
Қил суғрилар хамирдан.
Лек Матмуса чиқолмас
Ўзи қурган тандирдан.
Етар етти қўшнига
Унинг нола-хониши.
Маслаҳатга йиғилар
Қишлоқ аҳли дониши.
Қим дер: Э вох, бечора,
Ким дер: Кўринг тақдирни.
Бахс бошланди — масала:
Бутун олмоқ тандирни.
Охир деди бош ҳакам
Чимирганча қошини: —
Бир чора бор: арраланг
Матмусанинг бошини.
Майли, деди Матмуса,
Рози бўлмай нетайин,
Билмадинглар қадримни,
Ҳамманг жинни, бетайин.
Кессангизлар бошимни,
Мен ниятга етарман.
Бошим олиб бу ердан
Бирор ёққа кетарман.
--------------
Тандир кийган Матмуса
Ўзи тандир қуролмай,
Кўниб охир тақдирга,
Шаҳар томон йўл олди
Матмусавой тандирга.
Тандир бозор қизиган,
У тушгача айланди.
Ва нихоят бозорнинг
Зўр тандири сайланди.
Чертса, уч кун жаранглар,
Бир умрга етади.
Лекин уни қишлоққа
Қандай олиб кетади?
Ўйлаб кўрса, эшакка
Ортмоқнинг йўқ чораси.
Ортганда ҳам арқонлаб
Тортмоқнинг йўқ чораси.
Аҳли бозор йиғилди,
Қизиб кетди маслаҳат.
Барчада бир шу ташвиш,
Ҳаммада шу ўй фақат.
Кенгашилди, ўйланди,
Миндирилди охири
Эшагига — Матмуса,
Матмусага — тандири.
У шод, бундоқ тадбирни
Топмас энг зўр топқир ҳам.
Ўзи яёв қолмади,
Зап ўрнашди тандир хам.
«Ҳайё-ҳайт» деб йўл олди
Донишқишлоқ томонга.
Мана, тандир ичидан
Қараб борар осмонга.
Ҳар қанчаки интилар
Матмуса йўл кўролмас.
Менинг уйим қанда? — деб
Одамлардан сўролмас.
Кетиб борар таваккал,
Кўкка қараб «Тангрим! — дер,
Мени қилма шарманда,
Эшагимга ақл бер».
Бедапоя кўрганда
Эшак шўрлик нетади?
Қишлоқ қолиб Мағрибда,
Машриқ томон кетади.
Кун ботару шом тушар,
Юлдуз чиқар осмонга,
Ҳамон борар Матмуса,
Етмас манзил-маконга.
Дейдиларки,то бу дам
Йўлда эмиш Матмуса.
Боши ҳам йўқ, чеки йўқ
Чўлда эмиш Матмуса.
Аё дўстлар, адашган
Бир мўминдан кулмайлик.
Матмусадек ўзимиз
Тандир кийган бўлмайлик!
--------------
Матмусанинг уйланиши
Сафар қилди Матмуса
Олисдаги шаҳарга.
Ул шаҳарда йўлиқди
Бир ҳур пари-пайкарга.
Бўйдоқ эди Матмуса,
Узоқ турмай ўйланиб,
Қишлоғига қайтди у
Ул санамга уйланиб.
Хеч гап эмас бахт келса,
Айтар омад деб буни:
Уч ой ўтмай жононнинг
Яқинлашди ой-куни.
Ҳамма ҳайрон, ҳамма лол:
«Биз бир йилча кутардик,
Матмусанинг хотини
Чиқиб қолди ударник».
Не экан деб, шошилиб
Зарбдорликнинг бу сири,
Чопиб келди суҳбатга
Донишгазет мухбири.
«Биз ҳам четда эмасмиз,
Биз ҳам шерик меҳнатга», -
Деб Матмуса тиржайиб,
Қўшилади суратга.
Эртасига бу хабар
Тарқаб кетди ҳар ёкда.
Сарлавҳа ҳам чиройлик:
«Илғор ўрнак — қишлоққа».
Хат ёғилар эрлардан:
«Ташаббусни қўллаймиз!
Хотинларни тажриба
Алмашишга йўллаймиз!»
Алвон-алвон шиорлар
Пайдо бўлар ҳар жойда:
«Янгиликка — катта йўл!»
«Тўққиз ойни — уч ойда!»
Ҳайъатларда кеккайиб
Яйраб юрар Матмуса.
Биз ундоқ, биз бундоқ деб
Сайраб юрар Матмуса
Алқисса шу — баъзида
Шундай бўлиб қолади —
Биров қилиб меҳнатни,
Биров обрў олади.
--------------
----------------------------
Матмуса — рассом
Кўчма музей келибди
Бизнинг Донишқишлоққа.
Эшитдию Матмуса,
Шошиб қолди у ёққа.
Кўрди бориб мўйловдор
Қилич таққан зотларни.
У зотларинг остида
Гижинглаган отларни.
Айниқса, денг, аёллар,
Қараб-қараб олди у.
Боқиб баъзи суратга,
Сурат бўлиб қолди у.
Бири биридан қизиқ,
Бир-биридан зўр, аммо
Абстракт санъатга
Тушунмади мутлақо.
Деди: шу суратга ҳам
Пул тўлашар, ҳойнаҳой.
Демак, рассом иши зўр,
Демак, рассом жуда бой.
Деди: санъат ким учун?
Санъат ҳамма учунми?
Мен ҳам энди бу ишда
Синаб кўрай кучимни.
Қатъиятли Матмуса,
У орзига сўз олди.
Уйга келиб сандиқдан
Пайтавалик бўз олди.
Тоғорага ранг қорди,
Бўлсин учун созгина,
Қўшди тарнов сувидан,
Қўй қийидан озгина.
Қўлчўпни сиз сўраманг,
Топқирликдан камоли —
Гулдек мўйқалам бўлди
Эчкисининг соқоли.
Толдан ёғоч кесдию
Чорчўпни ҳам боплади.
Сўнг у турфа матога
Турфа рангни чаплади.
Қарабсизки, расм тахт,
Шартта қўйиб имзони,
Олиб келди музейга,
Лол қилгани дунёни.
Кўринарли жой топиб,
Осди уни деворга.
Аллақандай «изм» деб
Ёзиб қўйган қаторга.
Эртасига келдилар
Мутахассис ходимлар.
Яъни, ўша «изм»нинг
Пири бўлган олимлар.
Қарадилар, кўрдилар,
Ҳеч тиш ўтмас англарга.
Ким дер: Кўринг услубни.
Ким дер: Қаранг рангларга.
Бу Ғарбдаги зўр усул
Антирасм, дер биров.
Примитивизмда
Янги оқим, дер биров.
Хуллас, кўчма музейдан
Бу сурат хам жой олди.
Матмусага пул чиқиб
Битта саман той олди.
Эй, ёронлар, борсангиз
Лондон, Париж, Румога,
Музейларда бир қаранг
Ўша таниш имзога.
Жилва қилиб ўзгача,
Бўй таратиб турибди.
Матмуса чизган сурат
Дунё кезиб юрибди.
----------------------------
Мана бунисини мен роса ёктираман:
Матмусанинг дутори
Матмуса қўй сотгани
Шаҳарга келиб қолди.
Қайтишда битта қўйнинг
Пулига дутор олди.
Уйга келгач, йўлакка
Боғладию отини,
Завқи сиғмай юракка,
Чақирди у хотинни.
Мана, хотин, кўриб қўй,
Мановни дутор дейди.
Манов боғични парда,
Манов ипни тор дейди.
Манов қулоқ, бу харрак,
Яъни, эшак боладир.
Шаҳарлик уни бундай,
Бундай қилиб чаладир.
«Муножот» деб отини,
Матмуса куй чалибди.
Қулоқ солиб хотини,
Роса қойил қолибди.
Депти:
Раҳмат, шаҳарлик—
Яхши чолғу берибди.
Фақат битта нарсага
Ақлим етмай турибди.
Бир маҳал бобомда ҳам
Шундай чолғу бор эди.
Эсимдан адашмасам,
Ўша ҳам дутор эди.
Лекин у чалмай туриб,
Қулоғини бурарди.
Бармоғи ҳам манов ип
Устида югурарди.
Сен бўлсанг, битта ерни
Тутганча қолавердинг.
Бир хил тинғир-тинғирни
Қўймасдан чалавердинг.
Жаҳли чиқиб Матмуса,
Хотинини сўкибди.
Кетган қўйи учун ҳам
Аламини тўкибди:
«Эй, хотин, сен эрингга
Нодон гапни деб қўйдинг.
Нима бўлди? Ё қариб
Эс-ҳушингни Простите, никогда больше материться не буду! қўйдинг?
Бобонг қўли дуторда
Югурса, югургандир.
Шўрлик керак пардани
Тополмай қидиргандир.
Энди мен чалганимда
Оғзингни юм, жим, депти.
Бобонг парда қидирган,
Мен уни топдим, депти.
Матмуса шундай қилиб,
Кўкрагини керибди.
Эрини доно билиб
Хотин ҳам тан берибди.
Алқисса шу: Машшоқлар
— Қидиришни ташласин.
Керак пардани топган
Матмусалар яшасин!
---------------------
Матмусанинг қўшиғи
Беиш қолди Матмуса,
Энди не қилув керак?
Бир товуққа албатта,
Ҳам дону ҳам сув керак.
Бекор қолсанг ёстиқ ҳам,
Ёнбошингга ботади.
Телевизорга токай
Термилганча ётади?
Оинаи жаҳонда
Куйламаган оғиз йўқ.
Ўйлаб кўрса ўзидан
Ўтадиган ҳофиз йўқ.
Ўйлади, аввал бошни,
Сўнг ёнбошни қашлади.
Тўртта одам йиғилса
Қўшиқ айтабошлади.
Эшитарми одамлар,
Эшитмасми, иши йўқ?!
«Боғ аро»ни кўтарар,
Бас, дейдиган киши йўқ.
Ўзи бўлар маҳлиё
Ўзи айтган куйларга.
Таклиф бўлса, бўлмаса
Бораверар тўйларга.
Матмуса келган ердан
Қочар бўлди одамлар,
Тунлар қулоққа ёстиқ
Босар бўлди одамлар.
Оқсоқоллар дедилар:
Бир иложни ўйлайлик.
Матмусани қишлоққа
Тўра қилиб қўяйлик.
Бўлса катта амалдор,
Курсиси баланд бўлса:
Мажлис, қабул, нутқ, сафар
Хуллас доим банд бўлса.
Балки қўшиқ айтишга
Вақти қолмас, улгурмас.
Амалидан уялиб
Ҳофизликни эп кўрмас...
Келишдилар, Матмуса
Энди қишлоқ тўраси.
Кўпайиб қолди, кўринг,
Қадрдони, жўраси.
У курсида ўлтирар,
Қўлни қўйиб белига.
Яна ҳам қийин бўлди
Донишқишлоқ элига.
Кимки бирор иш билан
Ҳузурига киради —
Матмуса арз эшитмас,
Қўшиқ айтиб беради.
Чидаб сукут сақлаган
Марҳаматга эш бўлур.
Қўшиғини мақтаган
Албат иши беш бўлур.
Оқибат Матмусанинг
Касали баттар бўлди.
Саҳар бошлаб ашула
Кечгача айтар бўлди.
Оқшомлари гузарда
Авжни олиб туради.
Эшитсанг-ку хўбу хўб,
Эшитмасанг — уради.
Тўра бўлгач, бошқа хил
Овозларни йўкотди.
Мени кулги қилди, деб
Хўрозларни йўқотди.
Донишқишлоцда энди
Бошқа бирор қўшиқ йўқ.
Биргина Матмусанинг
Қўшиғига тўсиқ йўқ.
Одамлар ижирғаннб,
Ўқчиб қулоқ солдилар.
Илож қанча, охири
Ўрганиб ҳам қолдилар.
Ҳатто қўмсаб, ноёб деб,
Сўйлар бўлди халойиқ.
Матмусага ўхшатиб
Куйлар бўлди халойиқ.
Қарсак, олқиш, мадҳия
Авжга чиқиб басма-бас,
Халқ деди: бизга энди
Бошқа қўшиқ керакмас.
Ҳаммамиз бу қўшиқнинг
Фидойиси бўлармиз.
Уни айтиб яшадик,
Уни айтиб ўлармиз.
Алқисса, булбули йўқ,
Хўрози йўқ ул маъво —
Донишқишлоқда хамон
Янграр ёлғиз бир наво.
---------------
Матмуса ва ўғрилар
Савдо қилиб Матмуса
Қайтар экан йўлига
Тушиб қолди шаҳарлик
Ўғриларнинг қўлига.
Ечинтирдилар аввал
Сўнг дўппослаб урдилар
Ўчсин дея овози
Карнай чалиб турдилар.
Шу-шу кўп йил Матмуса
Бу шаҳарга қайтмади
Ичга ютди аламин
Ҳеч кимсага айтмади.
Айтса нима, эл фақат
Кулги қилар эрмаклаб,
Қариганда ниҳоят
Набирасин етаклаб.
Матмуса яна ўша
Шаҳар сари йўл олди
Бу сафар катта тўйнинг
Устидан чиқиб қолди.
Ғат-ғат карнай, ноғора
Такатумни урарди
Матмусадан набира
Бу нима, деб сўрарди.
Бобо айтар: бу ишни
Мендан сўрма, болажон,
Бир шўрликни ҳойнаҳой
Қилмоқдалар чалажон.
Дўстлар кулманг, бу ҳикмат
Матмусадан қарироқ,
Ноғораю карнакдан
Юринг доим нарироқ.
---------------------
Матмусанинг мехмондўстлиги
Меҳмон жуда азиздир
Донишқишлоқ томонда
Дерлар, майли биз ўлсак
Меҳмон бўлсин омонда.
Мана, шаҳарлик меҳмон
Қишлоқ кезиб юрибди.
Унга гўзал табиат
Маъқул бўлиб турибди.
Айниқса тўпалон сой
Меҳмонга ёқиб кетди,
Ох-оҳ деб сувга тушди,
Тушди-ю оқиб кетди.
Гоҳ чўкар, гоҳ кўринар,
Дод солар: «Қутқарингиз»,
«Спасите», «даст бидеҳ»,
«О май френд, SOS, плиз».
Испанча, португалча,
Лотинча қичқиради
Белни ушлаб Матмуса
Ҳайрон бўлиб туради.
«Шунча тилда додлашни
Ўрганиш ҳавасмиди,
Ундан кўра сузишни
Ўргансанг бўлмасмиди».
Ўлар ҳолга етганда
Сув кириб томоғидан
Меҳмонни олиб чиқди
Ушлаб бўйин боғидан.
«Шаҳарлик шаҳарликда»
Дер Матмуса кўнглида,
Керакли арқонини
Олиб юрар бўйнида.
Қирғоққа чиқди шошмай
Сўнг ақлини юритиб
Арқонидан дарахтга
Осиб қўйди қуритиб.
===============
Менда бошка йук. Яна Матмусалар борми?
З.Ы.: Буларни хаммаси Хайрулло исмли шогирдимни сайтида бор экан!
